Henryk Oskar Kolberg

 

(1814–1890), etnograf, etnolog, kompozytor.
Urodził się 22 lutego w Przysusze w pow. opoczyńskim. Był synem Krzysztofa Juliusza Henryka Kolberga (1776–1831) i Karoliny Fryderyki Henrietty Mercoeur. W późniejszych latach tłumaczył się z niemieckich korzeni swej rodziny: „Niemcy chcą koniecznie mnie zrobić Niemcem. Dowiodłem im jednakże, że skoro rodzina moja pochodzi z Pomeranii (dawnego lechickiego Pomorza), więc też nazwisko jej łączność ma z nazwą słowiańską pomorskiego Kołobrzegu”. Podobnie bronił polskości swojej matki, która, choć jej ojciec był Francuzem (Gottfried von Arnim Mercoeur), dbała o wychowanie dzieci w polskiej kulturze. Oskar od dziecka wykazywał duże zdolności muzyczne. W 1824 r. rozpoczął naukę w Liceum Warszawskim, gdzie uczęszczali również jego dwaj bracia oraz Fryderyk Chopin. Gdy w przededniu powstania listopadowego liceum zamknięto, otrzymał pracę księgowego w banku Samuela Antoniego Fraenkla, którego zakładami kierował niegdyś jego ojciec. Nie przerwał jednak nauki muzyki. Lekcje fortepianu i kompozycji pobierał u Józefa Elsnera. W 1834 r. wyjechał do Berlina. Po dwóch latach wrócił do Warszawy i odbył podróż po Białorusi, Litwie i Kurlandii. Od tego momentu datuje się jego zainteresowanie ludowością, manifestujące się m.in. zbieraniem materiałów etnograficznych. W 1841 r. ponownie wyjechał do Berlina, by wrócić na dawne miejsce w banku Fraenkla. W tym okresie poznał Józefa Konopkę, autora zbioru pieśni ludowych, z którym połączyła go wieloletnia przyjaźń. Z powodów finansowych nie udało mu się wydać zebranych przez siebie pieśni. W 1844 r. odszedł z banku i zatrudnił się w biurze Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej, gdzie przepracował 12 lat. Kolejna próba wydawnicza zakończyła się sukcesem (Pieśni ludu polskiego). W 1861 r. ostatecznie postanowił utrzymywać się z lekcji fortepianu i dorywczych prac literackich. Jako pianista wydał kilka pomniejszych utworów muzycznych. Większość czasu i energii poświęcał jednak na zbieranie materiałów folklorystycznych. W 1871 r. opuścił Warszawę i przeniósł się do Modlnicy. Tutaj mógł skoncentrować się na swych zamiłowaniach. Podróżując po Polsce, zbierał materiały, które następnie w miesiącach zimowych porządkował. Od 1884 r. do ostatnich dni mieszkał i pracował w Krakowie. Był członkiem licznych towarzystw naukowych w Rosji, Warszawie i Galicji. Jego opus magnum stanowiły książki: LudObrazy etnograficzne wydane w kilkudziesięciu tomach dopiero w latach 60. XX w. Zmarł 3 czerwca 1890 r. i został pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie.

[Na podstawie: biogram autorstwa Marii Turczynowiczowej, Polski Słownik Biograficzny]