Karol Bogumił Diehl

 

(1765-1831) - duchowny ewangelicko-reformowany, inicjator i przewodniczący Generalnego Konsystorza Wyznań Ewangelickich w Królestwie Kongresowym.


Urodził się 15 kwietnia 1765 r. w wielkopolskim Lesznie. Był synem Jana Hermana Diehla (1707-1780) siodlarza i jego drugiej żony Krystyny Elżbiety z Keschnerów (ur. 1743). Rodzina Diehlów, według podań rodzinnych, wywodzi się z Nadrenii skąd przybyła w okresie prześladowań religijnych.


Karol Bogumił Diehl uczęszczał do gimnazjum ewangelicko-reformowanego w rodzinnym Lesznie, następnie studiował teologię ewangelicką na kalwińskim uniwersytecie w Halle, a potem w Viadrinie we Frankfurcie nad Odrą. Po studiach został duchownym ewangelicko-reformowanym i skierowany do pracy w parafii kalwińskiej w Poznaniu. W 1790 r. został pastorem parafii warszawskiej, funkcję tę sprawował do końca życia. Dał się poznać jako gorliwy administrator – organizował kościół ewangelicko-reformowany w okresie Księstwa Warszawskiego oraz Królestwa Polskiego. Zajmował się też polityką. W 1809 r. został deputowanym sejmu Księstwa Warszawskiego. W latach 1823-24 pełnił funkcję radcy Komisji Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego.

 

Miał liberalne poglądy, jako deputowany sejmu bronił Kodeksu Cywilnego Napoleona przed krytyką kręgów konserwatywnych. Bronił idei zrównywania praw politycznych i cywilnych bez różnicy stanu, religii, czy narodowości. Jako nauczyciel religii ewangelickiej w rządowym liceum warszawskim bronił również kwestii używania języka polskiego w szkolnictwie.
Największym osiągnięciem ks. Diehla było powołanie w 1828 r. Generalnego Konsystorza  Ewangelickiego w Królestwie Polskim, co doprowadziło do faktycznego zjednoczenia ewangelików wyznań: kalwińskiego i luterańskiego w jednym kościele. W pracy nad zjednoczeniem ściśle współpracował z Samuelem Bogumiłem Linde, prezesem kolegium kościelnego warszawskiej parafii ewangelicko-augsburskiej. Poparł powstanie listopadowe. Przed jego upadkiem wyjechał do Prus.


Od 1801 r. był aktywnym członkiem Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności. Władał kilkoma językami, w tym biegle: polskim i niemieckim. W małżeństwie z Anną Marią z Ebertów (1776-1821) miał siedmioro dzieci. Jego córka, Karolina Augustyna Diehl (1796-1859), została żoną następcy Diehla, Fryderyka Jakuba Teichmanna (1789-1839), pastora ewangelicko-reformowanego w Warszawie od 1829 r. Karol Bogumił Diehl otrzymał w 1823 r. za zasługi dziedziczne szlachectwo z herbem Piecza, a trzy lata później order św. Stanisława III klasy. Jest uznawany za największego polskiego duchownego ewangelicko-reformowanego w XIX w.

Zmarł w Poznaniu 17 kwietnia 1831 r. i został pochowany na cmentarzu ewangelicko-reformowanym w Orzeszkowie.

 

[Na podstawie: Kazimierz Bem, Słownik biograficzny duchownych ewangelicko-reformowanych, Warszawa 2015 oraz biogram w wikipedii. Portret Karola Bogumiła Diehla autorstwa Karola Fryderyka Mintera ze strony commons.wikimedia.org].