Polacy z wyboru
Rodziny pochodzenia niemieckiego w Warszawie w XIX i XX wieku

Niemiecka rodzina Scholtzów, wyznania luterańskiego, przywędrowała do Polski w XVIII w., najprawdopodobniej z Saksonii. Za panowania Stanisława Augusta Karol Chrystian Scholtze (1772–1838), ożeniony z Krystyną z Wilhelmów, założył w Warszawie fabrykę mydła i świec. Brał udział w insurekcji kościuszkowskiej, przekazał też na rzecz powstania sumę 1800 złotych.

Do rodziny Scholtzów należała wspaniała kamienica, zaprojektowana przez Karola Henryka Galle, stojąca vis a vis pałacu Mostowskich, w miejscu, gdzie dziś znajduje się taras kina Muranów (wówczas ul. Przejazd 11 róg Mylnej). Kamienica była znakomicie położona w centrum miasta, tuż obok monumentalnych gmachów rządowych przy pl. Bankowym. Z tyłu, od strony dziedzińca ulokowana była wytwórnia. Świece wyrabiano także przy Nowolipkach 33. Duży i z pewnością bardzo elegancki sklep firmowy Scholtzego mieścił się na parterze w narożniku kamienicy. Działał w tym miejscu do schyłku XIX w.

Syn Karola Chrystiana, Karol Scholtze (1807–1895), wybudował w 1839 r. na terenie tzw. Szop Niemieckich (obecnie okolice ul. Ksawerów i Wielickiej) nową fabrykę mydła i świec stearynowych, co było zwiastunem przemysłu na terenie dzisiejszego Mokotowa. Zakład do 1889 r. prowadzili synowie Scholtzego – Karol Jerzy i Wojciech Aleksander, a następnie nabył go Gustaw Stürmer.

Prawdopodobnie w 1849 r. rodzina Scholtzów kupiła istniejący do dzisiaj pałacyk przy ul. Ksawerów 13, gdzie mieści się Urząd Generalnego Konserwatora Zabytków.

Karol Scholtze wszedł w 1856 r. do spółki pod nazwą Fabryka Płodów Chemicznych, założonej w 1822 r. przez chemika Ludwika Hirszmana oraz Jana Kijewskiego, którą uważa się za pierwszą chemiczną fabrykę w Królestwie Polskim. W latach 70. XIX w. jego syn Adolf Wawrzyniec (1833–1914) przejął udziały ojca i został głównym dyrektorem zakładu. Doprowadził firmę do wielkiego rozkwitu i stworzył szanse na eksport wyrobów do Niemiec i Imperium Rosyjskiego. W 1879 r. wybudował też hutę szkła na Targówku Fabrycznym. Firma „Kijewski, Scholtze i S-ka, Spółka Akcyjna Fabryk Chemicznych i Huty Szklanej”, do 1918 r. największa fabryka chemiczna w Królestwie Polskim, istniała do 1939 r.

Adolf Wawrzyniec Scholtze był bardzo aktywnym działaczem warszawskiej parafii ewangelickiej pw. św. Trójcy, gdzie zajmował się kościelnymi organizacjami charytatywnymi. Z wykształcenia chemik, z zamiłowania przyrodnik był również pomysłodawcą oraz inicjatorem powołania Towarzystwa Muzeum Tatrzańskiego. Wszedł w skład zarządu Towarzystwa i w znacznej mierze wsparł finansowo proces organizowania pierwszej placówki muzealnej w Zakopanem, której otwarcie nastąpiło 1 lipca 1889 r.

Adolf Scholtze był dwukrotnie żonaty: z Natalią z Sennewaldów (1839–1866) – córką księgarza Gustawa Adolfa Sennewalda, oraz Natalią z Schlicków (1845–1926).

Bracia Adolfa – Karol Jerzy oraz Wojciech Aleksander – prowadzili zakład na Mokotowie, byli też współwłaścicielami firmy Scholtze, Repphan i Spółka produkującej kotły i maszyny parowe. Firma ta założona została w latach 40. XIX w. przez Wilhelma Troetzera jako Fabryka Maszyn Rolniczych w Warszawie (ul. Waliców 14 róg Krochmalnej), ale przed 1860 r. występowała już pod nazwą „Scholtze, Repphan i S-ka”; po zmianie profilu produkcji w latach 60. XIX w. kontynuowała do 1914 r. wytwarzanie kotłów i maszyn parowych. Była to jedna z sześciu największych fabryk w branży metalowej na ziemiach Królestwa Polskiego (obok firm „Lilpop, Rau i Loewenstein”, Towarzystwo Akcyjne pf. „Norblin, Bracia Buch i T. Werner”, „K. Rudzki i S-ka”, „Warszawska Fabryka Machin”, „Towarzystwo B. Hantke”).

Syn Adolfa Scholtze i Natalii ze Schlicków – Stanisław Zygmunt Scholtze (1870–1950), ożenił się ze Stanisławą Zofią Minter (1879–1948) – córką Stanisława Karola Mintera (1851–1904) i Anieli Katarzyny z Brunów (1857–?). W ten sposób dzieje rodziny Minterów i Scholtzów zbiegły się ze sobą. Małżeństwo to miało troje dzieci: Tadeusza (1900–1941), Irenę (1901–1996) po mężu Skąpską, Hankę (1908–1975) po mężu Wyganowską. Tadeusz nie pozostawił potomstwa. Starsza córka Ireny Scholtze i Tadeusza Skąpskiego – Magdalena Skąpska-Kucharska wraz z dziećmi, Maciejem Kucharskim i Martyną Zawadzką joraz wnukami, mieszka obecnie w Warszawie. Młodsza córka Ireny Scholtze – Joanna Skąpska-Kobylińska wraz z córkami, Anetą Kobylińską-Czarniak i Justyną Kobylińską-Kubus oraz wnukami, osiadła w Szczecinie. Starszy syn Hanki Scholtze – Wojtek Wyganowski, zginął w powstaniu warszawskim, natomiast młodszy – Kajetan Wyganowski, mieszka w USA. (Mkuch)