Polacy z wyboru
Rodziny pochodzenia niemieckiego w Warszawie w XIX i XX wieku

Stanisław Roman Dangel (1891-1942) pseudonim „Salisch” - filozof, publicysta, urzędnik, działacz społeczny, założyciel Towarzystwa Straży Kresowej i grupy „Znak”.

Urodził się 29 sierpnia 1891 r. w Kutnie, był synem Stanisława Zygmunta (1854-1923), ziemianina, właściciela majątku Skłóty koło Kutna i Janiny z domu Zawadzkiej. Potomek w linii męskiej Tomasza Michała Dangla (1742-1808), pochodzącego z Pasewalk (Meklemburgia-Pomorze Przednie) rzemieślnika, który osiedlił się w Warszawie w 2 połowie XVIII w. i założył znaną fabrykę powozów.

Po ukończeniu gimnazjum studiował filozofię na uniwersytetach: w Krakowie, Berlinie i we Lwowie. W okresie I wojny światowej przebywał w Mińsku Litewskim, gdzie angażował się w działalność społeczną: pracował w rosyjskim Czerwonym Krzyżu, organizował dział oświaty i prasy Związku Wojskowych Polaków Frontu Zachodniego, z ramienia I Korpusu Polskiego w Rosji objął kierownictwo polityczne polskiej akcji wojskowej na terenie Mińszczyzny.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r. pracował w Departamencie Politycznym MSZ. Był jednym z założycieli Towarzystwa Straży Kresowej, a w latach 1920-1926 redaktorem naczelnym jego miesięcznika „L’Est Polonais”. W latach 30. XX w. pracował kolejno jako: dyrektor Izby Handlowej Polsko-Rumuńskiej, kierownik Wydziału Finansowego Ogólnopaństwowego Związku Kas Chorych, dyrektor Centrali Zaopatrywania Instytucji Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie. Jest autorem książki „Na drogach do odwetu” (1931), w której przewidział II wojnę światową.

Udzielał się aktywnie w działalności konspiracyjnej. Był współtwórcą „Znaku”, grupy stanowiącej polityczno-ideowe zaplecze Tajnej Armii Polskiej (TAP) oraz szefem komórki wywiadowczej w sztabie TAPu. Po wejściu „Znaku” w skład Konfederacji Narodu, został członkiem kierownictwa tej organizacji. Ponadto, we wrześniu 1942 r., został zastępcą prof. Jana Piekałkiewicza, Delegata Rządu na Kraj, i jednocześnie kierownikiem sekcji finansowo-budżetowej jego biura.
 

Żonaty z Felicją Amelią z domu Wańkowicz (1892-1958), miał z nią trzech synów: Jana (1916-1974), Stanisława Karola (1919-1943) i Jerzego (1923-1943), lotnika Dywizjonu 304. Żona Felicja również działa w konspiracji. Aresztowana przez gestapo w związku z tzw. „sprawą szwedzką” była więziona w niemieckich więzieniach. Stanisław Roman Dangel został aresztowany 26 października 1942 r. i tego samego dnia zamordowany podczas śledztwa w siedzibie gestapo w Al. Szucha. Odznaczony Krzyżem Walecznych (1921), Krzyżem Niepodległości (1933), Złotym Krzyżem Zasługi (1937), Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami (1943) i Krzyżem AK (1968).
 

[Na podstawie: Andrzej Krzysztof Kunert, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944, t. 2, PAX, Warszawa 1987; hasło w wikipedii; Stanisław Łoza, Rodziny polskie pochodzenia cudzoziemskiego osiadłe w Warszawie i okolicach. T. 1, Warszawa, 1932; opracowanie Pawła Brojka na stronie prawy.pl; informacje o TAP na dws-xip.pl, informacje od rodziny Danglów]